परिचय
मोतीराम भट्ट नेपाली साहित्य इतिहासमा एउटा अविस्मरणीय नाम हुन्। उनी कवि मात्र होइनन्, साहित्यिक अभियन्ता, सम्पादक, समाजसेवी र प्रबुद्ध चिन्तकको रूपमा चिनिन्छन्। मोतीरामले नेपाली साहित्यमा नयाँ चेतना जगाउने मात्र होइन, कवि भानुभक्त आचार्यलाई राष्ट्रिय कविको रूपमा स्थापित गर्ने ऐतिहासिक कार्य गरे। हरेक वर्ष भाद्र 29 गते मनाइने मोतीराम जयन्ती उनको जीवन र योगदानप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्ने अवसर हो।
मोतीराम भट्टको जीवन परिचय
मोतीराम भट्टको जन्म 1923 साल भाद्र 29 गते काठमाडौंमा भएको थियो। बाल्यकालदेखि नै अध्ययनप्रेमी उनी संस्कृत, हिन्दी र नेपाली भाषामा दक्ष बने। साहित्यप्रति उनीसँग गहिरो आकर्षण थियो। युवा उमेरमै कविता लेख्न थालेका उनले आफ्नो जीवनलाई साहित्यिक चेतना फैलाउने कार्यमै समर्पित गरे।
मोतीराम भट्टका योगदानहरू
भानुभक्तको जीवनी लेखन
मोतीरामको सबैभन्दा महत्वपूर्ण योगदान भनेको कवि भानुभक्त आचार्यको जीवनवृत्त संकलन र प्रकाशन हो। भानुभक्तको काव्यकृति र व्यक्तित्वलाई संगठित ढंगले प्रस्तुत गरेर उनले उनलाई राष्ट्रिय कवि को हैसियत दिलाए।साहित्य समाजको स्थापना
साहित्यलाई संस्थागत स्वरूप दिने हेतुले उनले साहित्य समाज स्थापना गरे। यस संस्थामार्फत कवि, लेखक र साहित्यिक व्यक्तित्वलाई संगठित गरेर नेपाली साहित्यमा साझा मञ्चको परिकल्पना गरे।नवकविता प्रवर्धन
उनका कवितामा सरल भाषा, भावुकता र समाजप्रतिको चेतना झल्किन्छ। यसले नेपाली कवितामा नयाँ स्वाद थप्यो। उनका लेखनहरूले आम जनतालाई नजिक बनाउने भाषा प्रयोग गरे।पत्रपत्रिका सम्पादन र प्रकाशन
मोतीरामले साहित्य प्रचारप्रसारका लागि पत्रपत्रिका सम्पादन गरे। यसबाट नेपाली कवि तथा लेखकलाई आफ्नो सिर्जना प्रकाशित गर्ने अवसर मिल्यो।सामाजिक सुधारको अभियान
उनका कविताले रूढिवाद, अन्धविश्वास र सामाजिक असमानतामाथि चोट पुर्यायो। उनले साहित्यलाई समाज सुधारको औजारका रूपमा प्रयोग गरे।
मोतीराम जयन्तीको महत्व
साहित्यिक कार्यक्रम: यस दिन कविता वाचन, गोष्ठी, निबन्ध प्रतियोगिता, र साहित्यिक छलफल आयोजना गरिन्छ।
स्मरण र प्रेरणा: मोतीराम र भानुभक्त दुवैको योगदानलाई सम्मान गर्ने अवसर हो।
शैक्षिक महत्व: विद्यार्थी, शोधकर्ता र साहित्यप्रेमीहरूले उनको योगदानलाई अध्ययन गरेर नयाँ पुस्तामा साहित्यप्रतिको चेतना फैलाउँछन्।
सांस्कृतिक चेतना: यो दिनले नेपाली भाषा, संस्कृति र साहित्यलाई कदर गर्ने सामाजिक भावना जागृत गर्छ।
मोतीराम भट्ट र नेपाली साहित्यमा उनको प्रभाव
मोतीरामले नेपाली साहित्यमा एउटा नयाँ अध्याय सुरु गरे। उनले साहित्यलाई केवल व्यक्तिगत भावनाको अभिव्यक्ति नभई सामूहिक चेतना र सामाजिक सुधारको साधनका रूपमा प्रयोग गरे। उनको योगदानका कारण नेपाली साहित्यमा संस्थागत विकासको बाटो खुल्यो।
उनका कवितामा सरलता भए पनि भावनात्मक गहिराइ छ। उनले साहित्यलाई “सामाजिक यथार्थसँग जोडिएको चेतना” का रूपमा चित्रित गरे। यसैले उनको नाम नेपाली साहित्य इतिहासमा अमर रह्यो।
निष्कर्ष
मोतीराम भट्ट नेपाली साहित्यका अग्रणी अभियन्ता हुन्। उनले भानुभक्तलाई राष्ट्रिय कवि बनाउने मात्र होइन, नेपाली साहित्यलाई व्यवस्थित र संस्थागत बनाउने गहिरो योगदान दिए। उनको साहित्यिक अभियान र चेतना आज पनि नयाँ पुस्ताका लागि प्रेरणादायी छ।
मोतीराम जयन्ती केवल स्मरणको दिन मात्र होइन, नेपाली साहित्यको गौरवपूर्ण इतिहासलाई पुनः उजागर गर्ने अवसर हो। यस दिन हामीले मोतीरामको सपना—साहित्यमार्फत समाज सुधार र सांस्कृतिक चेतना प्रवर्द्धन—लाई आत्मसात गर्ने संकल्प गर्नुपर्छ।
📚 Mero Nepal App
यदि तपाईं नेपाली साहित्य, इतिहास र संस्कृति सम्बन्धी यस्ता प्रेरणादायी व्यक्तित्वका जीवनचरित्र र लेख पढ्न चाहनुहुन्छ भने अब सजिलो उपाय उपलब्ध छ। हाम्रो Mero Nepal App डाउनलोड गरेर मोतीराम भट्ट देखि अन्य साहित्यिक हस्तीहरू को योगदान, नेपाली व्रत–पर्व, संस्कृतिका परम्परा र इतिहासबारे विस्तृत जानकारी पाउनुहोस्।
