नेपालमा हिन्दू परम्परामा संक्रान्ति व्रत अत्यन्तै महत्वपूर्ण अभ्यास हो। सूर्यको प्रत्येक राशिमा प्रवेशसँग सम्बन्धित यी मासिक व्रतहरू धार्मिक, आध्यात्मिक, स्वास्थ्य र सांस्कृतिक दृष्टिले महत्वपूर्ण छन्। प्रत्येक संक्रान्ति सूर्यको ऊर्जा र मौसमसँग मेल खाने समय हो, जसले शरीर, मन र आत्मालाई सन्तुलित राख्न मद्दत पुर्याउँछ।
संक्रान्ति के हो?
शब्द “संक्रान्ति” को अर्थ हुन्छ “परिवर्तन” वा “गमन”।
प्रत्येक महिनामा सूर्य जब नयाँ राशिमा प्रवेश गर्छ, त्यो संक्रान्ति हो।
सूर्यको संक्रमणले मौसम, ऊर्जा र व्यक्तिगत जीवनमा प्रभाव पार्ने मान्यता छ।
सूर्यको यात्रा र राशिको स्थिति अनुसार प्रत्येक संक्रान्तिको धार्मिक महत्व फरक हुन्छ।
मासिक संक्रान्ति व्रतहरू र तिनीहरूको महत्व
1. मेष संक्रान्ति (Aries)
नयाँ वर्षको प्रारम्भसँग जोडिएको।
शुभकार्य, नयाँ योजनाहरू र व्यवसायको शुरुवातका लागि पूजा।
सूर्यको नयाँ आरम्भले जीवनमा ऊर्जा र उत्साह ल्याउने विश्वास।
2. वृष संक्रान्ति (Taurus)
स्थिरता, धन र समृद्धि प्राप्तिका लागि पूजा।
पारिवारिक र आर्थिक कल्याणको लागि व्रत।
3. मिथुन संक्रान्ति (Gemini)
मानसिक स्पष्टता, सञ्चार क्षमता र अध्ययनमा सफलता।
विद्यार्थी वा ज्ञान प्राप्त गर्ने व्यक्तिहरूका लागि विशेष लाभ।
4. कर्कट संक्रान्ति (Cancer)
पारिवारिक सुख–शान्ति, मातृत्व र भावनात्मक सन्तुलन।
घरमा शान्ति र समर्पणको वातावरण सिर्जना गर्ने समय।
5. सिंह संक्रान्ति (Leo)
आत्मविश्वास, साहस र नेतृत्व विकासका लागि।
समाजमा अग्रणी भूमिका निभाउन इच्छुक व्यक्तिहरूका लागि लाभदायी।
6. कन्या संक्रान्ति (Virgo)
स्वास्थ्य, अनुशासन र स्वच्छता।
शरीर र मानसिक शुद्धिका लागि व्रत राख्न उपयुक्त।
7. तुला संक्रान्ति (Libra)
जीवनमा सन्तुलन, सम्बन्ध सुधार र न्याय।
दाम्पत्य जीवन र सामाजिक सम्बन्ध सुदृढ बनाउन लाभदायी।
8. वृश्चिक संक्रान्ति (Scorpio)
आध्यात्मिक विकास, मानसिक स्थिरता र परिवर्तन।
नकारात्मक प्रवृत्तिहरूलाई हटाएर नयाँ ऊर्जा ल्याउने समय।
9. धनु संक्रान्ति (Sagittarius)
ज्ञान, शिक्षा, यात्रा र समृद्धि।
गुरु, शिक्षक र आध्यात्मिक मार्गदर्शनका लागि उपयुक्त।
10. मकर संक्रान्ति (Capricorn)
जाडो महिनाको अन्त्य र सूर्यको उत्तरायणको शुरुवात।
धार्मिक स्नान, दान, मकर संक्रान्ति पर्व मनाइन्छ।
स्वास्थ्य, भाग्य र समृद्धिका लागि सबैभन्दा प्रमुख संक्रान्ति।
11. कुम्भ संक्रान्ति (Aquarius)
सामाजिक सेवा, नवप्रवर्तन र आध्यात्मिक अभ्यास।
समुदायसँग जोडिन र दान–धर्ममा सक्रिय हुने समय।
12. मीन संक्रान्ति (Pisces)
शान्ति, भक्ति र आध्यात्मिक पूर्ति।
वर्षको अन्त्यतिर आत्मनिरीक्षण र ध्यानको अवसर।
संक्रान्ति व्रतको आध्यात्मिक र स्वास्थ्य लाभ
आध्यात्मिक लाभ: उपवास, पूजा र ध्यानले मानसिक शान्ति र ऊर्जा प्रदान गर्छ।
ज्योतिषीय प्रभाव: सूर्यको राशि परिवर्तनले व्यक्तिको जीवनमा स्वास्थ्य, भाग्य र समृद्धिमा प्रभाव पार्छ।
स्वास्थ्य लाभ: नियमित उपवास पाचन सुधार, डिटक्सिफिकेशन र मानसिक स्पष्टता बढाउँछ।
सांस्कृतिक सम्बन्ध: यी व्रतहरूले घर परिवार र समुदायमा धार्मिक अभ्यास कायम राख्छ।
संक्रान्ति व्रत पालन गर्ने तरिका
बिहान चाँडै उठेर पवित्र स्नान गर्नु।
सूर्यदेव (सूर्य) वा मासिक देवताहरूलाई पूजा।
उपवास वा परम्परा अनुसार खानपान सीमित गर्नु।
दान–धर्म गरेर पुण्य कमाउने अवसर लिनु।
मन्त्र जप वा संक्रान्ति विशेष प्रार्थना।
एप स्पटलाईट: मेरो नेपाल
यदि तपाईं यी मासिक व्रतहरू सजिलै पालन गर्न चाहनुहुन्छ भने मेरो नेपाल एप प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ। एपले निम्न सुविधा दिन्छ:
व्रत र चाडपर्व सम्झना – कुनै महत्त्वपूर्ण उपवास छुट्दैन।
अनलाइन पूजा बुकिङ – पुजारीसँग प्रत्यक्ष अनलाइन पूजा।
ज्योतिष र राशिफल – मासिक र दैनिक व्यक्तिगत फलादेश।
मन्दिर जानकारी – प्रमुख मन्दिर र धार्मिक स्थलहरूको विवरण।
सांस्कृतिक अपडेट – घर र विदेशका पर्व, अनुष्ठान र घटनाहरू।
👉 डाउनलोड गर्नुहोस्: मेरो नेपाल एप
निष्कर्ष
संक्रान्ति व्रतले मानिसलाई सूर्यको चक्र र प्राकृतिक ऋतुहरूसँग मेल खाने अभ्यास सिकाउँछ। मासिक सूर्य संक्रमणको पालनले स्वास्थ्य, आध्यात्मिक अनुशासन, र सांस्कृतिक सम्बन्ध कायम राख्न सहयोग पुर्याउँछ। यी व्रतहरू न केवल व्यक्तिगत लाभका लागि, तर परिवार र समुदायसँग जोडिन पनि महत्वपूर्ण छन्। मेरो नेपाल एपको माध्यमबाट तपाईं यी व्रतहरू सजिलै पालन गरी आफ्नो जीवनलाई आध्यात्मिक र सांस्कृतिक रूपमा सम्पन्न बनाउन सक्नुहुन्छ।
