प्रस्तावना
छठ पूजा हिन्दू धर्मको एक अत्यन्त पवित्र पर्व हो, मुख्य रूपमा नेपाल र भारतका बिहार, झारखण्ड, उत्तर प्रदेशमा मनाइन्छ। सूर्यदेव (सूर्य) र छठी मइया समर्पित यो पर्व भक्तिभाव, उपवास, र धार्मिक दान–पूजासँग मनाइन्छ। यो पर्व जीवनदायिनी सूर्यप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्ने, स्वच्छता र अनुशासनको महत्व बुझाउने, र पारिवारिक तथा सामाजिक सम्बन्ध बलियो बनाउने अवसर हो।
पूजा विधि, अर्पण सामग्री, फलफूलको सूची र अनुष्ठान चरण–दर–चरण जान्न Mero Nepal App प्रयोग गर्नुहोस्।
सांस्कृतिक महत्व
छठ पूजा गहिरो सांस्कृतिक र आध्यात्मिक अर्थ बोकेको छ:
सूर्यदेवको पूजा: सूर्यलाई जीवन, ऊर्जा र समृद्धिको स्रोतको रूपमा सम्मान गरिन्छ।
शुद्धिकरण र अनुशासन: कडा उपवास र अनुष्ठानले मानसिक र शारीरिक शुद्धि प्रदान गर्दछ।
परिवार र समुदायको सम्बन्ध: अनुष्ठानमा सबैको सहभागीले पारिवारिक र सामाजिक सम्बन्ध बलियो बनाउँछ।
प्रकृतिप्रति कृतज्ञता: सूर्य र पानीलाई अर्पित प्रार्थनाले जीवनदायिनी स्रोतप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्छ।
छठ पूजाका मुख्य अनुष्ठान
छठ पूजा चार दिनसम्म मनाइन्छ र प्रत्येक दिन विशेष अनुष्ठान हुन्छ:
१. नहाय–खाय (पहिलो दिन)
भक्तजन नदी वा पोखरीमा पवित्र स्नान गर्छन् र सरल शाकाहारी भोजन तयार गर्छन्।
२. लोहण्डा र खरना (दोस्रो दिन)
दिनभर पानी नखाने उपवास राखी सूर्यदेवको पूजापछि खीर र फलफूल अर्पण गरी उपवास तोडिन्छ।
३. साँझ अर्घ्य (तेस्रो दिन)
नदी वा पोखरी किनारमा गएर सुर्यास्तको समयमा अर्घ्य अर्पण। फलफूल, ठेकुआ र पानी अर्पण गरिन्छ।
४. उषा अर्घ्य (चौथो दिन)
उदय सूर्यको अर्घ्य अर्पण गरी पर्व समाप्त। उपवास तोडिने र समृद्धि र आशाको प्रतीक।
अर्पण सामग्री र तयारी
मुख्य अर्पणहरू:
ठेकुआ: गहुँको पिठो, गुड र घ्यू
फलफूल: केरा, ऊखु, नरिवल
पानी: तामा वा बाँसको पात्रमा सङ्कलन
दीप र थाल: पूजा क्षेत्र सजाउन
पूजा तयारी र सामग्री सूचीका लागि Mero Nepal App बाट सजिलै मार्गदर्शन पाउन सकिन्छ।
उत्सव मनाउने टिप्स
पहिले तयारी गर्नुहोस्: अर्पण सामग्री र फलफूल
उपवास ध्यानपूर्वक राख्नुहोस्
सुरक्षित नदी/पोखरी चयन गर्नुहोस्
इको–फ्रेन्डली अभ्यास गर्नुहोस्
परिवारलाई सहभागी गराउनुहोस्
आधुनिक अभ्यास
LED दीप र बत्तीको प्रयोग
तयार ठेकुआ र प्याक गरिएको फलफूल
Mero Nepal App मार्फत अनुष्ठान समय, तयारी टिप्स, र चरण–दर–चरण मार्गदर्शन
निष्कर्ष
छठ पूजा केवल अनुष्ठान होइन; यो भक्ति, कृतज्ञता र प्रकृतिसँग मेलको उत्सव हो। पूर्व तयारी, सतर्क उपवास, र इको–फ्रेन्डली अभ्यासले पर्वलाई अझ अर्थपूर्ण र रमाइलो बनाउँछ।
