परिचय
गौरा पर्व नेपालका मुख्यतः पश्चिमी र मध्य-पश्चिमी क्षेत्रहरूमा मनाइने एक प्रमुख हिन्दू पर्व हो। यो पर्व देवी गौरा (पार्वती) लाई समर्पित छ र वैवाहिक भक्ति, धार्मिक श्रद्धा, सामाजिक एकता र सांस्कृतिक संरक्षणको प्रतीक हो। पर्वको अवधिभर महिलाहरू र पुरुषहरू दुवै विशेष अनुष्ठान, व्रत, पूजा, गीत र नृत्यमा सहभागी हुन्छन्।
गौरा पर्वले न केवल धर्म र भक्ति जनाउँछ, तर समाजमा सहकार्य, सामाजिक एकता र संस्कारको संरक्षणमा पनि योगदान पुर्याउँछ। यस पर्वमा समुदाय एकत्रित भई परम्परागत गीत, नृत्य, कथा वाचन र भोजमार्फत सांस्कृतिक सम्पदा जोगाउँछन्।
गौरा पर्वको महत्व
वैवाहिक भक्ति: विवाहित महिलाहरू देवी गौरा र भगवान शिवको पूजा गरेर आफ्ना पतिको दीर्घायु, स्वास्थ्य र सुख-समृद्धिको कामना गर्छन्।
सांस्कृतिक एकता: समुदायले गीत, नृत्य र सामूहिक पूजाका माध्यमले सामाजिक सम्बन्ध बलियो बनाउँछ।
सन्तान र समृद्धि: महिलाहरू आफ्नो परिवारको स्वास्थ्य, सन्तान र आर्थिक समृद्धिको लागि विशेष प्रार्थना गर्छन्।
लोककथा र परम्पराको संरक्षण: गौरा पर्वका गीत, नृत्य र कथाहरूले अगली पुस्तासम्म सांस्कृतिक ज्ञान र धार्मिक कथाहरू पुर्याउँछन्।
समय र अवधि
गौरा पर्व प्रायः आश्विन (सेप्टेम्बर–अक्टोबर) महिनामा मनाइन्छ। पर्वको अवधि चार–पाँच दिन हुन्छ, स्थानीय परम्परा अनुसार फरक पर्न सक्छ।
मुख्य दिनहरू र गतिविधिहरू:
पहिलो दिन (संकलन र तयारी) – पूजाका सामग्री संकलन, घर सफा गर्नु र समुदायमा उपस्थित हुने तयारी।
दोस्रो दिन (व्रत सुरु) – महिलाहरूले व्रत बस्छन् र प्रारम्भिक पूजा गर्छन्।
तेस्रो दिन (सांस्कृतिक कार्यक्रम) – गीत, भजन र देउडा नृत्य।
चौथो/पाँचौं दिन (मुख्य पूजा र सामूहिक भोज) – पूजा, आशीर्वाद, अर्पण र समुदायसँग भोज।
अनुष्ठान र प्रथाहरू
गौरा पूजाका सामग्री तयार पार्नु
महिलाहरूले जौ, धान, पवित्र धागो (जनै), फूल, दाल र अन्य पूजाका सामग्री संकलन गर्छन्।
यी सामग्रीहरू सफा, पवित्र र पूजा योग्य बनाइन्छ।
व्रत र पूजा
विवाहित महिलाहरू व्रत बस्छन् र देवी गौरा तथा भगवान शिवको पूजा गर्छन्।
विशेष प्रार्थना र मन्त्रजप गरेर वैवाहिक भक्ति, पारिवारिक सुख-समृद्धि र दीर्घायुको कामना गरिन्छ।
परम्परागत गीत र नृत्य (देउडा)
समुदायले गीत गाएर र देउडा नृत्य गरेर देवी गौरा र भगवान शिवका कथाहरू प्रस्तुत गर्छन्।
यी प्रस्तुतिहरू धार्मिक भक्ति मात्र नभई सांस्कृतिक संरक्षण र सामाजिक सहभागिताको माध्यम पनि हुन्।
अर्पण र आशीर्वाद
फलफूल, अन्न, फूल र अन्य पूजाका सामग्री अर्पण गरिन्छ।
वृद्ध व्यक्तिहरूले युवाहरुलाई आशीर्वाद दिन्छन्, जसले समाजमा सद्भाव र मेलजोल बढाउँछ।
सामुदायिक भोज र मेलमिलाप
अनुष्ठानपछि सामूहिक भोज आयोजना गरिन्छ।
यसले समुदायमा आपसी सहयोग, मित्रता र सामाजिक एकतालाई प्रोत्साहन गर्छ।
विशेष पर्व कथाहरू र शिक्षाहरू
गौरा पर्वसँग सम्बन्धित लोककथा र पुराना कथाहरूले जीवन मूल्य, नैतिकता र भक्ति सिकाउँछन्।
महिलाहरूले आफ्नो सन्तानलाई पनि यी कथाहरू सुनाएर परम्परा संरक्षण गर्छन्।
सांस्कृतिक प्रभाव
गौरा पर्व पश्चिमी नेपालको सांस्कृतिक पहिचान र धार्मिक जीवनको महत्वपूर्ण अंश हो। यसले सामाजिक एकता, भक्ति र सांस्कृतिक ज्ञानको हस्तान्तरण सुनिश्चित गर्छ। पर्वका गीत, नृत्य र कथाहरूले समुदायमा मनोरञ्जन मात्र होइन, सामाजिक मेलमिलाप, सहयोग र सामूहिक चेतना बढाउँछन्।
निष्कर्ष
गौरा पर्व धार्मिक भक्ति, सांस्कृतिक सम्पदा र सामाजिक एकताको उत्सव हो। यसले वैवाहिक सम्बन्ध, पारिवारिक स्वास्थ्य, समृद्धि र समुदायिक सद्भावलाई प्रोत्साहित गर्छ। देवी गौरा र भगवान शिवको पूजा गर्दै, पर्वले व्यक्तिको जीवनमा आध्यात्मिक, सांस्कृतिक र सामाजिक समृद्धि ल्याउँछ।
📚Mero Nepal App
नेपालका गौरा पर्व, अन्य पर्व र सांस्कृतिक परम्पराबारे विस्तृत जानकारीका लागि Mero Nepal App डाउनलोड गर्नुहोस्। यहाँ तपाईंले प्रत्येक अनुष्ठान, गीत, नृत्य, कथाहरू र शुभ मुहूर्त सजिलै पाउन सक्नुहुन्छ।
